Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến động lớn, các quốc gia đang tìm kiếm giải pháp thay thế cho hạ tầng công nghệ phương Tây. Sự chú ý đặc biệt của các chính quyền toàn cầu đối với các cuộc xung đột tại Ukraine và Trung Đông đã cho thấy tầm quan trọng của công nghệ và chiến tactic trong các cuộc chiến tranh hiện đại.
Các cuộc xung đột này không chỉ liên quan đến vũ khí mà còn cả công nghệ và chiến thuật. Mới đây, cuộc tấn công của Israel vào Iran, với sự hỗ trợ của Mỹ, đã cho thấy các phương thức triển khai thiết bị bay không người lái và hoạt động xâm nhập mới. Tuy nhiên, nó cũng phơi bày những điểm yếu công nghệ nghiêm trọng, đặc biệt là trong lĩnh vực định vị vệ tinh toàn cầu GPS.
Trong 12 ngày diễn ra xung đột, Iran và các tàu hoạt động tại khu vực vùng Vịnh liên tục gặp tình trạng nhiễu loạn tín hiệu định vị vệ tinh toàn cầu GPS. Tình trạng này đã khiến giới chức Iran lo ngại và chính phủ nước này đã bắt đầu tìm kiếm giải pháp thay thế. Iran đang xem xét chuyển sang sử dụng hệ thống định vị vệ tinh của Trung Quốc, còn gọi là Bắc Đẩu.
Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Iran, ông Ehsan Chitsaz, cho biết chính phủ đang lên kế hoạch chuyển đổi các lĩnh vực vận tải, nông nghiệp và internet sang sử dụng hệ thống định vị của Trung Quốc. Đây không chỉ là một động thái mang tính đối phó tình thế, mà còn là biểu hiện rõ ràng của một sự chuyển dịch chiến lược sâu rộng trên toàn cầu.
Phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đã nắm thế thống trị hạ tầng công nghệ thế giới trong hàng thập kỷ. Tuy nhiên, sự lệ thuộc này có thể nhanh chóng trở thành điểm yếu. Kể từ năm 2013, các vụ rò rỉ thông tin và điều tra báo chí đã cho thấy nhiều công nghệ phương Tây bị lạm dụng cho các hoạt động giám sát và thu thập dữ liệu trên quy mô toàn cầu.
Điều này khiến nhiều chính phủ lo ngại và tìm kiếm giải pháp thay thế. Việc Iran cân nhắc chuyển sang Bắc Đẩu gửi đi một thông điệp rõ ràng: Kỷ nguyên của sự phụ thuộc vào hạ tầng công nghệ do Mỹ kiểm soát đang dần kết thúc. Các quốc gia không còn muốn phó thác năng lực quốc phòng và chủ quyền số của mình cho mạng lưới vệ tinh do Mỹ điều hành.
Sự chuyển dịch này cũng thúc đẩy sự ra đời của hàng loạt hệ thống định vị quốc gia và khu vực như Galileo của châu Âu hay GLONASS của Nga. Tất cả đều nhằm giành lại phần nào quyền kiểm soát chủ quyền và thị phần trên thị trường định vị toàn cầu.
Iran không phải là quốc gia duy nhất gặp phải vấn đề về bảo mật. Israel đã ám sát thành công nhiều nhà khoa học hạt nhân và chỉ huy cấp cao trong lực lượng an ninh, quân đội Iran. Việc đối phương có thể xác định chính xác vị trí của các mục tiêu làm dấy lên lo ngại rằng hệ thống viễn thông nội địa đã bị xâm nhập.
Chính quyền Iran đã kêu gọi người dân ngừng sử dụng ứng dụng nhắn tin WhatsApp và xóa nó khỏi điện thoại. Iran cáo buộc nền tảng này thu thập dữ liệu người dùng để chuyển cho Israel. Nhiều chuyên gia an ninh mạng từ lâu đã đặt dấu hỏi về tính bảo mật của WhatsApp.
Hạ viện Mỹ cũng đã thông qua lệnh cấm sử dụng WhatsApp trên thiết bị công vụ. Với Iran và nhiều quốc gia khác, thông điệp đã rõ. Các nền tảng phương Tây không còn đơn thuần là công cụ giao tiếp. Thay vì thế, chúng là vũ khí trong một cuộc chiến tình báo kỹ thuật số.
Tehran từ lâu đã phát triển một hệ thống mạng kết nối nội địa – mang tên Mạng Thông tin Quốc gia – cho phép nhà nước kiểm soát sâu hơn việc sử dụng Internet. Trong thời gian tới, quá trình này có khả năng sẽ được mở rộng. Iran đang củng cố vị thế trong một trục ảnh hưởng mới – thách thức trực tiếp sự thống trị của phương Tây.
Sự hợp tác giữa Iran và Trung Quốc không dừng ở mức giao dịch đơn thuần, mà cho thấy sự kết nối chiến lược nhằm đảm bảo quyền tự chủ số thực sự. Đặt trong bối cảnh sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, bước đi này của Iran càng mang ý nghĩa chiến lược.
Iran đang trở thành đối tác ngày càng quan trọng trong sáng kiến này. Những gì đang diễn ra là sự hình thành của một khối công nghệ mới – nơi cơ sở hạ tầng kỹ thuật số gắn chặt với tinh thần phản kháng chính trị. Các quốc gia mệt mỏi với sự áp đặt, tiêu chuẩn kép và bá quyền số từ phương Tây đã tìm thấy lợi ích chiến lược từ một sự ảnh hưởng mới.
Sự chuyển dịch nhanh chóng này là dấu hiệu báo trước cho một cuộc ‘chiến tranh lạnh công nghệ’ – cuộc đối đầu âm ỉ trong đó các quốc gia sẽ lựa chọn hạ tầng thiết yếu như định vị, truyền thông, dữ liệu hay thanh toán không còn dựa trên công nghệ ưu việt, mà dựa vào lòng tin chính trị và nhận thức về an ninh.
Khi ngày càng nhiều quốc gia làm theo, lợi thế công nghệ phương Tây sẽ dần bị thu hẹp, kéo theo sự thay đổi toàn diện trong cán cân quyền lực toàn cầu.
