Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Trong thời gian qua, Việt Nam đã đạt được một số thành tựu đáng kể trong phát triển nguồn nhân lực KH&CN. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của đất nước vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn một số hạn chế và thách thức. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, cũng như tăng cường gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Việc xây dựng chương trình đào tạo linh hoạt, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và yêu cầu phát triển của đất nước là rất quan trọng.

Ngoài ra, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh. Điều này sẽ giúp thu hút và giữ chân những người có tài năng và nhiệt huyết với công việc nghiên cứu và phát triển. Đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN cũng là một giải pháp quan trọng. Phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn là mục tiêu cần thiết để đảm bảo nguồn lực cho phát triển nhân lực KH&CN.

Cuối cùng, việc xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN. Điều này bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Tạo ra môi trường làm việc năng động, sáng tạo và khuyến khích sự đổi mới sẽ giúp phát huy tối đa năng lực của đội ngũ nhân lực KH&CN.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế trong bối cảnh mới.

Bộ Tư pháp vừa trình Chính phủ Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội, đề xuất nhiều điểm mới quan trọng nhằm tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Dự thảo tập trung vào cơ chế tài chính, nguồn nhân lực và việc thành lập quỹ hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật.

Theo đó, dự thảo hướng dẫn về danh mục nhiệm vụ, hoạt động, định mức và khoán chi trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, ký kết điều ước quốc tế, gia nhập tổ chức quốc tế và một số nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược, chính sách, tổ chức thi hành pháp luật hỗ trợ trực tiếp cho xây dựng pháp luật. Dự thảo cũng quy định tổng mức chi cụ thể cho một số loại văn bản quy phạm pháp luật mới.

Ví dụ, tổng mức chi cho việc xây dựng, ban hành nghị quyết liên tịch giữa Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là 400 triệu đồng; quyết định của Chủ tịch UBND cấp tỉnh là 30 triệu đồng; nghị quyết của HĐND cấp xã là 10 triệu đồng; quyết định của UBND cấp xã là 8 triệu đồng.

Ngoài ra, dự thảo đề xuất cơ chế ký hợp đồng khoán việc theo cơ chế thị trường với người có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm thực tiễn về pháp luật quốc tế, giải quyết tranh chấp quốc tế để triển khai nhiệm vụ, giải quyết vụ việc cụ thể. Điều này nhằm mục đích thu hút nhân lực chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Về quỹ hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật, quỹ này là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, với vốn điều lệ ban đầu được cấp là 300 tỷ đồng và sẽ được bổ sung để đạt 1.000 tỷ đồng vào năm 2030. Bộ trưởng Bộ Tư pháp sẽ là Chủ tịch quỹ này. Quỹ hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tài chính cho các hoạt động xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cũng như các hoạt động liên quan đến tổ chức thi hành pháp luật.

Với những điểm mới quan trọng, dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội được kỳ vọng sẽ tạo ra những đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, góp phần nâng cao hiệu quả của hệ thống pháp luật Việt Nam.

Xu hướng lao động tay nghề tìm kiếm cơ hội việc làm ở nước ngoài đang trở thành một vấn đề đáng lo ngại cho các ngành công nghiệp nội địa của Indonesia. Hiện tượng “chảy máu chất xám” đang ngày càng gia tăng khi nhiều người trẻ trình độ cao rời bỏ quê hương để tìm kiếm việc làm tốt hơn ở nước ngoài.

Anh Hirdan Radityatama Putra Laisa, 28 tuổi, là một trong số những người trẻ Indonesia đã quyết định ra nước ngoài tìm việc làm. Tốt nghiệp Đại học Indonesia năm 2019, hiện anh làm việc tại Tokyo với mức thu nhập 6 triệu yên/năm (khoảng 41.600 USD), gấp gần 6 lần so với mức lương của một người cùng trình độ và kỹ năng làm việc ở Indonesia. Laisa cho biết nhiều bạn của anh cũng đang tìm kiếm cơ hội làm việc ở nước ngoài.

Trong nhiều thập kỷ, Indonesia là quốc gia cung cấp nhiều người giúp việc và lao động phổ thông nhất thế giới. Tuy nhiên, những năm gần đây, ngày càng nhiều người trẻ trình độ cao như Laisa xuất ngoại tìm việc làm tốt hơn ở Nhật, Australia, Singapore… Điều này khiến giới lãnh đạo doanh nghiệp lo ngại về nguy cơ chảy máu chất xám.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), tỷ lệ nhập học bậc đại học, cao đẳng, trường nghề của Indonesia đã tăng từ 16% năm 2003 lên 45% năm 2023. Tuy nhiên, nhiều cử nhân vẫn không tìm được việc tương xứng với kỹ năng. Nhà nghiên cứu Firman Budianto tại BRIN nhận định: “Indonesia có ngày càng nhiều người học vấn cao, nhưng lại thiếu công việc có mức lương cạnh tranh”. Điều này khiến lực lượng lao động trình độ cao sang nước ngoài làm việc.

Theo số liệu chính phủ, lương trung bình ở Indonesia chỉ đạt 3,09 triệu rupiah mỗi tháng (khoảng 190 USD) tính đến tháng 2/2024. Kết quả là lao động trình độ cao ra nước ngoài ngày càng nhiều. Năm 2024, số lao động di cư đã tốt nghiệp trung cấp nghề tăng 83% (4.505 người) và nhóm có bằng cử nhân tăng 2,3 lần (3.421 người), chiếm 2,7% tổng lao động đi xuất khẩu.

Dữ liệu từ cơ quan thống kê Indonesia cho thấy tỷ lệ thất nghiệp giảm từ 4,82% xuống 4,76% vào tháng 2. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp của lao động có bằng đại học là 5,25% trong năm 2024, cao hơn so với tỷ lệ thất nghiệp của lao động trình độ trung học phổ thông là 4,11%.

Nhật Bản đã trở thành điểm đến hấp dẫn đối với lao động Indonesia trình độ cao. Dữ liệu Bộ Tư pháp Nhật Bản cho thấy số người Indonesia là chuyên gia cấp cao và kỹ sư đã tăng từ 1.678 người năm 2016 lên 7.904 người năm 2024.

Để ngăn “chảy máu chất xám”, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Indonesia Arsjad Rasjid kêu gọi doanh nghiệp cần nâng chuẩn quốc tế và đầu tư vào đổi mới để thu hút nhân tài. Một số doanh nghiệp nội địa đã tổ chức chương trình đào tạo kỹ sư công nghệ. Ví dụ, nhà cung cấp dịch vụ gọi xe và giao đồ ăn GoTo Group năm ngoái đã đào tạo 43 kỹ sư mới tốt nghiệp.

Giám đốc nhân sự GoTo Monica Lynn Mulyanto khẳng định đây là đầu tư chiến lược cho chủ quyền số và năng lực dài hạn. Tập đoàn khai thác quốc doanh Mind ID cũng triển khai nhiều chương trình phát triển nguồn nhân lực bao gồm đào tạo liên ngành, các cuộc thi đổi mới sáng tạo hỗ trợ phát triển nghề nghiệp và các chương trình chia sẻ kiến thức để chuẩn hóa thông tin và kiến thức chuyên môn.

Bộ trưởng Bộ Nhân lực Yassierli cho biết nếu người dân Indonesia muốn nâng cao kỹ năng và tìm việc làm tốt hơn ở nước ngoài, họ có thể đi. Nhưng trong tương lai, họ nên trở về xây dựng đất nước. Đây là thời điểm quan trọng để Indonesia cân nhắc chính sách giữ chân nguồn nhân lực chất lượng, xây dựng cơ hội việc làm trong nước và cải thiện hệ thống giáo dục – đào tạo để không bỏ lỡ “cơ hội vàng” từ dân số trẻ trình độ cao.