Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh việc hạn chế sử dụng xe máy xăng để bảo vệ môi trường và đảm bảo an toàn giao thông, nhu cầu về xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho môtô, xe máy điện đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Theo chỉ thị của Thủ tướng, Hà Nội sẽ tiến hành cấm xe máy xăng trong vành đai 1 từ ngày 1/7/2026, sau đó mở rộng ra vành đai 2 vào năm 2028 và vành đai 3 vào năm 2030, đồng thời hạn chế cả ô tô chạy xăng dầu.
Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở hạ tầng và các quy định kỹ thuật để đảm bảo an toàn cho người tham gia giao thông. Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia – Bộ Khoa học và Công nghệ đã có những bước chuẩn bị đáng kể trong lĩnh vực này.
Hiện tại, Việt Nam đã ban hành 21 tiêu chuẩn và 12 quy chuẩn áp dụng cho môtô, xe máy điện, cùng 12 tiêu chuẩn về trạm, trụ sạc và thiết bị liên quan. Ngoài ra, 20 tiêu chuẩn khác đang được xây dựng và dự kiến ban hành trong năm 2025. Các tiêu chuẩn đối với môtô, xe máy điện được chia thành ba nhóm chính: tiêu chuẩn an toàn, tiêu chuẩn thử nghiệm pin, ắc quy và tiêu chuẩn về thiết bị điện trên xe.
Nhóm tiêu chuẩn an toàn bao gồm 9 tiêu chuẩn quan trọng như an toàn khi đâm xe vào cột, các đặc tính kỹ thuật an toàn về vận hành xe, điện, hệ thống tích điện nạp lại được, yêu cầu về đầu nối, bộ nối dẫn điện với nguồn cung cấp bên ngoài, mức tiêu hao năng lượng và đặc tính khi xe chạy trên đường. Những tiêu chuẩn này đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn cho người lái xe và những người tham gia giao thông khác.
Đối với pin và ắc quy, việc thử nghiệm phải đáp ứng các tiêu chuẩn khác nhau cho hệ thống có công suất lớn (xe hybrid và xe điện nhiên liệu), thiết bị năng lượng cao (xe điện và xe hybrid cắm phích), cùng yêu cầu kỹ thuật về đặc tính an toàn. Các hệ thống ắc quy phải đạt yêu cầu thử nghiệm riêng, và còn có tiêu chuẩn về đặc tính và yêu cầu an toàn của hệ thống pin.
Thiết bị điện trên xe cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn về chuyển mạch điện/điện tử (gồm rơle, đèn chớp, thiết bị điện tử), tiêu chuẩn về hệ thống dẫn động điện, hiệu suất năng lượng của hệ thống phanh, hiệu suất năng lượng khi sử dụng băng thử kiểu động cơ.
Ngoài ra, Việt Nam cũng đã ban hành các tiêu chuẩn về trạm sạc, bao gồm tiêu chuẩn về cáp sạc, thiết bị điều khiển và bảo vệ cáp đầu vào dùng cho xe điện, cụm đóng cắt và điều khiển hạ áp, hệ thống lắp đặt điện hạ áp và hệ thống trạm sạc có dây. Trong năm nay, sẽ có thêm các tiêu chuẩn mới liên quan đến phích cắm, ổ cắm, đầu nối và ổ nối vào xe điện, hệ thống truyền năng lượng không dây, cùng một số tiêu chuẩn cho hệ thống sạc điện có dây.
Các quy chuẩn hiện hành chủ yếu liên quan đến an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường cho xe điện cùng các linh kiện như đèn chiếu sáng, gương chiếu hậu, khung xe, vành xe, lốp hơi, động cơ, ắc quy. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng tiêu chuẩn không chỉ là khuôn khổ kỹ thuật mà còn là công cụ định hướng phát triển công nghệ, sản phẩm, thị trường.
Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định, môtô điện là xe cơ giới hai bánh có công suất động cơ điện lớn hơn 4 kW, tốc độ thiết kế lớn hơn 50 km/h. Xe máy điện có công suất động cơ điện không lớn hơn 4 kW và tốc độ thiết kế không quá 50 km/h. Quy chuẩn và tiêu chuẩn là những quy định về chất lượng, kỹ thuật. Tiêu chuẩn là những khuyến nghị tự nguyện áp dụng, trong khi quy chuẩn bắt buộc phải áp dụng theo quy định pháp luật.
Tổng kết lại, việc xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho môtô, xe máy điện là một bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của phương tiện giao thông điện tại Việt Nam. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn đảm bảo an toàn cho người tham gia giao thông. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và quyết tâm của các cơ quan chức năng, Việt Nam có thể đạt được mục tiêu phát triển bền vững và hiện đại trong lĩnh vực giao thông vận tải.
